Het centrum van Scherpenzeel is een aantrekkelijk centrumgebied met een gevarieerd aanbod aan winkels. Het centrum biedt binnen Scherpenzeel een bijzonder woonmilieu door het monumentale karakter en de aanwezigheid van winkels en voorzieningen. Er zijn in en direct aan het centrum diverse woon- en zorgvoorzieningen voor ouderen aanwezig. Het centrumgebied is zo een levendige ontmoetingsplek voor jong en oud.
Historische situatie
Scherpenzeel is rond de 12e en 13e eeuw ontstaan op één van de zandduinen in de Gelderse Vallei. Op een hoge en droge duin, midden tussen een aantal boerderijen en langs een kruispunt van routes werd een kerk gesticht. Scherpenzeel lag op de belangrijke oost-west route van Gelre (Arnhem) naar Utrecht. Rond een versterkt huis (nu Huis Scherpenzeel) en langs de route ontstond langzamerhand een dorp met een lintvormige bebouwingsstructuur. Deze werd nog eens versterkt door de ligging van het vroegere station, gelegen tussen Scherpenzeel en Woudenberg. Het dorp dat ontstond is genoemd naar het landgoed waarop het ontstaan is: Scherpenzeel.
In de Tweede Wereldoorlog lag het dorp Scherpenzeel direct in de vuurlinie. In een groot deel van het centrum zijn de gebouwen verwoest of zwaar beschadigd. De kerk is herbouwd in de historische bouwstijl, maar het merendeel van de woningen zijn herbouwd in de bouwstijl van de Delftse School. Deze bouwstijl kenmerkt zich door eenvoud en een goede harmonie tussen massa, ruimte en lichtval. De functie van de gebouwen komt goed in de architectuur naar voren. Deze bouwstijl is nu karakterbepalend voor het Scherpenzeelse centrum.
Door de ontstaansgeschiedenis en de positie in de regio heeft Scherpenzeel zich in de loop van de jaren ontwikkeld tot een zelfvoorzienend dorp. De kern kent een breed scala aan voorzieningen. De verschillende voorzieningen zijn gelegen aan de historische route waaraan het dorp gesitueerd is.
Huidige situatie
Het huidige centrum van Scherpenzeel bestaat uit de Dorpsstraat en een deel van de Marktstraat en het Oosteinde. Het centrum heeft alles wat inwoners nodig hebben: winkels, horeca en dienstverlening. De Dorpsstraat vormt de centrale as van het dorp. Van oudsher liggen hier de openbare functies zoals winkels en kerk langs. Een belangrijke opgave voor een kern met de omvang van Scherpenzeel is het behoud van het centrum als een levendig winkel- en verblijfsgebied voor het dorp. Bij nieuwe voorzieningen zoals winkels is het wenselijk om deze in het centrum te concentreren. Daarmee blijft het centrum leefbaar en economisch rendabel. Winkels die nu buiten het centrum liggen kunnen we op den duur verplaatsen naar het centrum, al is dat niet altijd mogelijk vanwege de combinatie van winkel en woning van de winkelier.
De uitdaging is om de juiste balans te vinden tussen functie en ruimtelijke aspecten. Bij de ruimtelijke aspecten is het uitgangspunt dat het centrum er aantrekkelijk uitziet en het er prettig verblijven is.
Toekomstperspectief
Het centrum van Scherpenzeel is een aantrekkelijk centrumgebied met een gevarieerd aanbod aan winkels, bijzonder woonmilieu en monumenten. Het centrumgebied is een levendige ontmoetingsplek voor jong en oud. Deze unieke kwaliteiten van het centrum willen wij graag behouden en verder versterken.
Het versterken van recreatie en toerisme in het centrum is een belangrijke ambitie voor de toekomst. Er is nog wat te winnen, meer horeca kan bijvoorbeeld ook reuring met zich mee brengen. Dit willen we bereiken door ruimte te geven aan de horeca, evenementen, de verbinding met Huize(park) Scherpenzeel te versterken en door bundeling van de winkels in het kernwinkelgebied. We zoeken hierbij de juiste balans tussen levendigheid en leefbaarheid. We geven ondernemers de ruimte om (gezamenlijk) initiatieven op te pakken ter versterking van de (beeld)kwaliteiten het centrum en om nieuwe ontmoetingsplekken te realiseren (Vitale en leefbare gemeente).
We maken de verblijfsruimten zoals Plein 1940 aantrekkelijker en we verbeteren de verkeersveiligheid in het centrum (Infrastructuur en mobiliteit). De beschikbare fysieke ruimte langs wegen is op veel plekken zeer beperkt. Bij de herinrichting geven we de wegen een meer dorpse uitstraling. Dit draagt bij aan het gedrag van de weggebruiker om meer rekening te houden met langzaam verkeer (fietsers en voetgangers). Ook realiseren we meer goede fietsenstallingen en toegankelijke stoepen. Klimaatadaptieve maatregelen maken een integraal onderdeel uit in de herinrichting van de openbare ruimte van het centrum na 2024.
Tot slot stimuleren wij de verduurzaming van de bestaande woningen en willen wij de woonfunctie in het centrum versterken (behalve op de begane grond in het winkelgebied). We benutten kansen in het centrum om appartementen te realiseren voor ouderen en starters.
